H5N1 là gì? H5N1 là loại cúm gia cầm có khả năng lây lan cao và đang lan rộng nhanh chóng tại Việt Nam. Là một quốc gia nông nghiệp với khí hậu nóng ẩm, cúm gia cầm H5N1 lây lan nhanh chóng tại Việt Nam và có tỷ lệ tử vong cao. Đặc biệt, cúm gia cầm H5N1 có nguy cơ lây truyền sang người rất cao. Cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết này nhé!
H5N1 là gì?
Nguồn tin từ Vinbet cho biết, cúm gia cầm A/H5N1 là một bệnh truyền nhiễm cấp tính với tỷ lệ tử vong cao ở cả người và động vật. Virus cúm này được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1997 trong một đại dịch cúm toàn cầu đã giết chết hàng chục triệu con gà, và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã tuyên bố virus này có tỷ lệ tử vong lên đến 60% ở người bị nhiễm.
Cúm A/H5N1 là một phân nhóm virus cúm gia cầm có khả năng lây nhiễm cao. Phân nhóm H5N1 đề cập đến các protein kháng nguyên trên màng virus: hemagglutinin type 5 (H5) và neuraminidase type 1 (N1).
Lịch sử và cách thức lây lan của H5N1
Lịch sử và nguồn gốc
- Phát hiện đầu tiên: Năm 1996 tại Trung Quốc (ở đàn ngỗng), nhưng bùng phát lớn đầu tiên ở người xảy ra năm 1997 tại Hồng Kông (18 ca nhiễm, 6 tử vong).
- Đại dịch gia cầm: Từ năm 2003-2005, H5N1 lan rộng từ châu Á sang châu Âu và châu Phi qua chim di cư, giết chết hàng triệu gia cầm. Đến nay, đã có hơn 860 ca nhiễm người được xác nhận toàn cầu (tính đến 2023, theo WHO).
- Gần đây: Năm 2024-2025, có các ổ dịch ở gia cầm Mỹ và châu Âu, và một số ca lây sang người (ví dụ: ca đầu tiên ở Mỹ năm 2024 từ bò sữa). Ở Việt Nam, H5N1 từng gây dịch lớn năm 2003-2005, dẫn đến hàng chục ca tử vong; hiện nay vẫn giám sát chặt chẽ qua tiêm chủng gia cầm.
Cách thức lây lan
- Chủ yếu: Từ gia cầm bệnh (gà, vịt, ngan) sang người qua tiếp xúc trực tiếp với phân, máu, dịch tiết hoặc ăn thịt chưa nấu chín. Chim hoang dã là vật mang mầm bệnh chính.
- Sang người: Không lây dễ dàng qua không khí như cúm mùa, mà qua hít bụi phân khô hoặc tiếp xúc mắt/mũi/miệng. Không lây qua ăn thịt nấu chín đúng cách.
- Rủi ro cao: Người làm việc ở trang trại, chợ gia cầm, hoặc săn bắt chim. Hiện chưa có bằng chứng lây bền vững người-người, nhưng virus có thể đột biến (kết hợp với cúm người) dẫn đến đại dịch.
- Ở động vật: Gần đây (2024), H5N1 lây sang bò sữa, mèo và thậm chí hải cẩu, cho thấy khả năng thích nghi rộng hơn.
Đặc điểm của virus cúm A H5N1
Nguyên nhân gây bệnh cúm A/H5N1
Virus cúm A/H5N1 lây lan qua đường lây nhiễm ruột non của các loài chim di cư. Tuy nhiên, chim di cư có khả năng kháng virus và không bị bệnh. Gia cầm, chẳng hạn như gà và vịt, dễ bị nhiễm virus, nhưng gia cầm nuôi lấy thịt, chẳng hạn như gà và vịt, dễ bị nhiễm bệnh hơn.
Các triệu chứng của bệnh cúm H5N1
Cúm H5N1 có thời gian ủ bệnh chỉ từ vài giờ đến 21 ngày, một số trường hợp lên đến 28 ngày. Gà bị nhiễm cúm thường có triệu chứng sốt cao, chảy nước mắt, thân mình cuộn tròn, lông xù, đầu và mắt sưng, da nhợt nhạt, chân chảy máu, sổ mũi và chảy nước dãi, vảy màu tím và vàng.
Ngoài ra, khi gà bị nhiễm vi-rút H5N1, bạn có thể bị chán ăn, giảm sản lượng trứng và co giật liên tục khi bệnh tiến triển.
Trên thực tế, tỷ lệ mắc bệnh và tử vong do cúm phụ thuộc vào loại gia cầm bị nhiễm bệnh, mức độ đột biến của virus và điều kiện môi trường. Tuy nhiên, virus H5N1 rất độc lực, và 100% số gà bị nhiễm bệnh có thể chết.
H5N1 có nguy hiểm cho con người không?
Mặc dù virus cúm A/H5N1 ít có khả năng lây nhiễm sang người, nhưng đã có những trường hợp nhiễm virus này. Nhiễm virus cúm gia cầm ở người có thể xảy ra nếu virus xâm nhập vào mắt, mũi, miệng, hoặc chỉ hít phải một lượng nhỏ. Tuy nhiên, không giống như virus cúm ở người, cúm gia cầm H5N1 không dễ lây lan từ người sang người, với rất ít trường hợp lây truyền từ người sang người.
Các triệu chứng của bệnh cúm gia cầm có thể khác nhau ở mỗi người, tuy nhiên, bệnh có thể dễ dàng tiến triển thành bệnh hô hấp nghiêm trọng và có tỷ lệ tử vong cao.
Kể từ khi dịch cúm A/H5N1 bùng phát đầu tiên, Việt Nam đã trải qua ba đợt bùng phát cúm A/H5N1, khiến 127 ca nhiễm và 64 ca tử vong. Theo số liệu mới nhất, Việt Nam là quốc gia có số ca nhiễm và tử vong do cúm A/H5N1 cao thứ ba thế giới.
Cách phòng ngừa và điều trị H5N1
Theo tìn hiểu của những người tham gia đá gà Vinbet, cho đến nay vẫn chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu cho bệnh cúm A/H5N1, do đó tiêm vắc-xin vẫn là biện pháp hiệu quả và được khuyến nghị nhất để phòng ngừa căn bệnh này.
Do đó, người chăn nuôi nên tiêm vắc-xin phòng cúm gia cầm A/H5N1 cho gà khi gà được 2 và 5 tuần tuổi. Các chuyên gia cũng khuyến cáo người chăn nuôi nên tiêm vắc-xin cho gà hai lần một năm, vào tháng 4 và tháng 10, thời điểm dịch bệnh dễ lây lan nhất.
Ngoài ra, người dân nên rắc vôi vào khu vực chăn nuôi, chuồng trại và định kỳ khử trùng chuồng trại bằng các loại thuốc thú y như:
- VIA.IODINE – Iốt hữu cơ khử trùng vết thương và ngăn ngừa cúm lợn Châu Phi, cúm gia cầm và các bệnh truyền nhiễm khác.
- VIABENCOVET – Giải pháp khử trùng kho bãi phòng ngừa cúm gia cầm và các bệnh khác.
- Cho gà, vịt ăn và tăng sức đề kháng bằng một số chế phẩm thú y như B-COMPLEX K3+C, LIQUID HEALTH KTMD, thuốc thảo dược
- VIAHEPA…
Tác động và rủi ro toàn cầu virus cúm A H5N1
- Kinh tế: Gây thiệt hại hàng tỷ USD do tiêu hủy gia cầm (hàng trăm triệu con từ 2003).
- Sức khỏe cộng đồng: Tiềm năng đại dịch nếu virus đột biến (giống cúm Tây Ban Nha 1918). Hiện nay, nguy cơ thấp nhưng đang tăng do biến đổi khí hậu và di cư chim.
- Thống kê cập nhật: Từ 2003-2023: 868 ca người, 457 tử vong (tỷ lệ 52%). Năm 2024: Thêm vài ca ở Mỹ và Campuchia.
Vậy là bài viết đã giúp bạn giải đáp H5N1 là gì? Đối với bệnh cúm A/H5N1, ngay khi phát hiện đàn gà bị nhiễm virus cúm gia cầm, người dân phải báo ngay cho cơ quan thú y gần nhất để tiêu hủy đàn và tiêm phòng cho khu vực xung quanh.
